İngiliz tersanelerinde inşa edilen Bandırma Vapuru’nun ilk sicil kaydı şöyledir:

Glasgow/Paisley’de yer alan McIntyre & Co. Shipbuilding Co. şirketinin Phoenix Works Tersanesi kızaklarında 21 Kızak No’su ile inşa edilen demir gövdeli, buharlı pervaneli genel yük / yolcu gemisi, “Trocadero” adıyla Temmuz 1878’de denize indirildi.

Ağırlık ve uzunluk ölçüleri ise şöyledir:

328 grt., 192 nrt., Tam boy: 150.1 ft., Genişlik: 22.4 ft., Derinlik: 11.4 ft. ve Glasgow, Hutson&Corbett yapımı 2 genişlemeli buhar ana makinesi 60 hp. güç üretiyordu.

Trocadero’nun (Bandırma Vapuru) İlk armatörlük firması Londra merkezli Dansey & Robinson idi. 14 Ağustos 1876 tarihinde Londra limanına tescil edildi.

1880’de Londra merkezli W. H. Solas satın aldı. Geminin adı değiştirilmedi.

1883’de Pire merkezli H. Psicha satın aldı. Gemiye “Kymi” adı verildi.

1888’de Pire merkezli E. Arvaniti satın aldı.

Kymi (Bandırma Vapuru), 16 Aralık 1891’de Erdek seferi sırasında seyir hatası olarak Erdek’te kayalıklara bindirdi ve baş taraftan oturdu. Tam kayıp sayıldıysa da, Kaptan Andreadis satın aldı ve gemiyi oturduğu yerden kurtardı. Yedekleyerek İstanbul Haliç’te onarıma aldı.

1892’de Pire merkezli G. & P. Dandelo (G. Dandelos ve P. Dandelos) firması gemiyi satın aldı ve “Panderma” adını verdi.

1894’de Panderma’yı İstanbul’da İtalyan alım satım brokeri olan Rama P. D’Erasmo satın aldı.

1894’de Gemi, Osmanlı İdare-i Mahsusa ’ya satıldı ve vapura  “Bandırma” adı verildi.

1910 yılında Bandırma Vapuru Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi’ne devredildi.

Bandırma Vapuru, I. Dünya Harbi nedeniyle nakliye gemisi olarak hizmete alındı. Ağustos 1915’te Marmara’da konvoy halinde seyrederken İngiliz HMS E-14 denizaltısı tarafından atılan torpidonun isabet etmemesi sayesinde batmaktan kurtuldu.

16 Mayıs 1919 Cuma günü öğleden sonra İstanbul Galata Rıhtımından Mustafa Kemal Paşa ve maiyetindekilerle hareket ederek 19 Mayıs 1919 Pazartesi sabahı saat 08:00’da Tütün İskelesi’nden Samsun’a ulaştırmak suretiyle Millî Kurtuluş Mücadelesinin efsane gemisi haline geldi.

1923’de Bandırma Vapuru Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi’ne devredildi.

1924’de hizmet dışı bırakıldı.

1925’de Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi’nin kararıyla Haliç, Balat Köprübaşı Bereket Sokağı sahilindeki gemi hurdacısı Hüseyin İlhami Söker’e satıldı ve sökülerek yok edildi.

1999 yılında dönemin Samsun Valisi Metin İlyas Aksoy tarafından alınan kararla Samsun Büyükşehir Belediyesi ve Samsun İl Özel İdaresi tarafından şu an bulunduğu yerde 300 günde aslına uygun biçimde inşa edildi. 2003 yılında Samsun Valiliği tarafından halkın hizmetine açıldı ve 2005 yılından itibaren tüm hakları Samsun Büyükşehir Belediyesine devredildi. SBB tarafından 10 aylık çalışma sonucunda Müze çevre düzenlemesi yapıldı. 2005 yılından itibaren SBB Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı tarafından müze olarak işletilmektedir.

Gemi Müze’de Sergilenen Fotoğraflar, Belgeler ve Eserler

Bandırma Gemi Müze iki alan olarak teşkil edilmiştir. Gemi Müze alanı ve Açık Hava Müze alanı. Gemi orijinal Bandırma Gemisinin birebir ölçülerindedir. Gemiye çıkış yaptığınızda yerlerde bulunan yeşil renkli yönlendirme oklarını takip ederek tüm bölümleri rahatça gezebilirsiniz. Gemi’ye çıkış alanı geminin arka güverte kısmından olmaktadır. Bu bölümde tefriş salonu olarak isimlendirilen bir kamara mevcuttur.

Geminin ön güvertesine ilerlendiğinde yatak odası dikkat çeker. Bir kamara olarak düzenlenen alan sembolik bir tefriş içerir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Savarona Yatı’ndaki yatak odasına benzer şekilde dizayn edilmiş odada ceviz ağacından üretilmiş 1900’lü yıllara ait sandalye, karyola ve komodinler bulunur. Kamaranın içerisinde en dikkat çekici eser ise Mustafa Kemal Atatürk’ün kullandığı 1930’lu yıllara ait orijinal ahşap radyodur.

Yatak odasının hemen karşı çaprazından geminin ambar kısmına inilir. Ambar kısmı bir sergi alanı olarak düzenlenmiştir. Tüm alan gemide görevli tarih uzmanı, sanat tarihçi ve arkeologlardan oluşan alan rehberleri tarafından anlatılmaktadır. Sergi salonunda gerçekleştirilen sunum Mustafa Kemal Atatürk, Samsun ve Millî Mücadele üçgeninde gerçekleştirilir.

Sergi salonundaki geziye Mustafa Kemal Paşa’nın okul yıllarına ilişkin en net bilgileri içeren Harbiye’ye kaydının gerçekleştiği, 1899 yılına ait Osmanlıca askeri künye kaydının anlatımıyla başlanır. Devamında öğrencilik yıllarındaki başarılarına ve askeri dehasına değinilir. Ayrıca Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a gerçekleştirdiği yurt gezilerine dair görseller üzerinden anlatım yapılır.

Millî Mücadele’ye dair önemli görsel evrakların yer aldığı devam eden bölümde ise 9. Ordu Kıtaatı Müfettişi olarak görevlendirilmesi, İstanbul’daki faaliyetleri ve Bandırma yolculuğu hakkında bilgiler arşiv vesikalarına dayanılarak anlatılır. Görev talimatnamesi, İngiliz Vizesi, Karargâh Heyetini içeren belgeler üzerinden tarihsel bir yolculuk gerçekleştirilir. Ayrıca Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a vardığını bildiren telgrafı ve Havza, Amasya, Erzurum yolculuklarına dair önemli vesikalar sergilenir.

Müzede önemle üzerinde durulan kısımlardan birisi de Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a olan teveccühüdür. Samsun’un Millî Mücadele’deki önemi Mustafa Kemal Atatürk’ün anlatımından ziyaretçilere aktarılır. Yine müzede Atatürk’ün doğum gününü 19 Mayıs olarak kabul ettiğine dair belgenin sureti bulunur.

Müzenin en önemli tarihî belgelerinden biri ise; Lozan Barış Antlaşması’nın 1923 yılında Hariciye Nezareti tarafından bastırılan Osmanlıca orijinal baskısıdır.

Ayrıca; sergi salonunda Atatürk’e ait orijinal Belçika yapımı Nagant marka beylik tabancası ve kılıfı ile Dolmabahçe Sarayı’nda ve Savarona Yatı’nda giymiş olduğu kıyafetlerin replikaları yer almaktadır. Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatının Samsun basınına yansımaları, Samsun’da gerçekleştirilen yas törenleri; Atatürk’ün vefat raporu, vasiyetnamesi ve vasiyetnamenin noter onayı Cumhuriyet arşivinden alınan suretler şeklinde sergilenir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün yaşamı boyunca kaleme aldığı 14 kitaptan örnekler yine sergi alanında yer alan kıymetli eserlerdendir. Müzede yetişkinlere ve çocuklara ilişkin iki farklı şekilde anlatım yapılmaktadır.

Millî Mücadele Parkı ve Açık Hava Müzesi

35.000 m² alana kurulu Millî Mücadele Parkı ve Açık Hava Müzesi bünyesinde; Çanakkale Muharebeleri ve düşmanın İzmir' den denize dökülüşünü temsil eden Türkiye'nin en uzun seramik rölyefleri, Samsun ve çevre ilçelerinden, İstiklâl Savaşı’nda kaybettiğimiz 1200 şehidimizin yer aldığı şehitler yazıtı, Millî Mücadeleyi anlatan 9 adet bronz rölyef ve yedi figürlü Millî Kurtuluş Anıtı yer almaktadır.

Rölyefler

İstiklâl Savaşı’nda verilen üstün mücadelenin ve düşmanın İzmir' den denize dökülüşünü anlatan seramik rölyeflerimiz Türkiye'nin en uzun seramik rölyefi olma özelliğini taşımaktadır.

2006 yılı içerisinde yapımına başlanan seramik rölyefler 6 aylık bir zaman diliminde tamamlanmıştır.

Rölyefler, Kültür Bakanlığı ve Samsun İl Özel İdaresi iş birliği ile 2002 yılında, heykeltıraş Ragıp Çeçen' e yaptırılmıştır.

7 Figürlü Heykel

Verilen büyük kurtuluş mücadelesinde Atatürk’ün, Askeriyle, Efesiyle, Karadenizlisi, Erzurumlusu, Kara Fatma'sı ile ilmi ve bilimi ile tüm ulusun birlik-beraberliğini anlatan 7 figürlü anıt, parkımızın orta kısmında yer almaktadır. Bu heykel, Kültür Bakanlığı ve Samsun İl Özel İdaresi işbirliği ile 2002 yılında, Prof. Dr. Tankut Öktem' e yaptırılmıştır.

BANDIRMA GEMİ MÜZE VE MİLLÎ MÜCADELE AÇIK HAVA MÜZESİ’NİN YAPILIŞI

Bandırma Gemisi’nin yapımına Samsun İl Genel Meclisi’nin 23 Kasım 1999 tarihli kararı ve Samsun İl Özel İdaresi bütçesi imkânlarıyla, dönemin Samsun Valisi Metin İlyas Aksoy idaresinde 2000 yılı içerisinde başlanmıştır.

Samsun Valisi Muammer Güler döneminde, 15 Nisan 2001 tarihinde tamamlanarak, Gemi içi düzenlemeleri yaptırılmış ve mimar Apdi Güzel’e çevre düzenleme projesi hazırlatılmıştır.

Alan ve çevre düzenlemesi Samsun İl Özel İdaresi ve Samsun Büyükşehir Belediyesi’nce (Başkan Yusuf Ziya Yılmaz) 2000-2001 yıllarında müştereken ikmal edilmiştir, alan düzenlenmesinde kullanılan granitler AYDINELLER İnş. A.Ş. firmasınca karşılanmıştır.

Millî Mücadele Heykeli Kültür Bakanlığı’nca Heykeltıraş Prof. Dr. Tankut Öktem’e,

Millî Kurtuluş Mücadelesi Panoraması rölyef düzenlemeleri Heykeltıraş Ragıp Çeçen’e Kültür Bakanlığı ve Samsun İl Özel İdaresi’nce 2002 yılında yaptırılmıştır.

Millî Mücadele Açık Hava Müzesi’nde bulunan eserler, SBB eski Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanı Necmi Çamaş’ın çalışmaları neticesinde Deniz, Hava ve Kara Kuvvetleri Komutanlığı’ndan temin edilmiştir.  

Bandırma Gemisi, TAŞKINLAR Gemi Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından şirketin sahibi meşhur Sinoplu Çetin (Taşkın) Usta ve ekibi tarafından yapılmıştır. Çetin Taşkın Usta’yı rahmet ve minnetle anıyoruz.

Bandırma Gemi Müze’nin yapımında Samsun İl Özel İdaresi Müdürü Turgut Eroğlu; Kontrol Amiri Makina Mühendisi Ali Akkaya; Kontrol Şefi GSK Uzmanı İrfan Demir; Kontrol Şefi Mimar Selami Özçelik; Kontrol ve Makina Mühendisi Yusuf Yıldız; Kontrol ve Elektrik Mühendisi Ali Koç; Kontrol Mühendisi GSK Uzmanı Hasan Özer kamu görevlileri olarak görev almışlardır.

Bandırma Gemisi ve alan düzenlemeleri ile çevre tanziminin yapımını kararlaştıran Samsun İl Genel Meclis üyeleri Kemal Topçu (Merkez), Temel Erkan (Merkez), İsmail Hut (Merkez), Bilal Öztürk (Merkez), İsmet Şahin (Merkez), Necati Demir (Merkez), Halil Şenbaş (Merkez), Yahya Can (Merkez), Hayri Atmaca (Merkez), Cemalettin Akgün (Alaçam), Mustafa Nüvit Yoloğlu (Alaçam), Cevat Pak (Alaçam), İsmail Koç (Asarcık), Abdullah Başturan (Asarcık), Hüseyin Bölükbaş (Ayvacık), Erdal Avcı (Ayvacık), Sadettin Sarıoğlu (Ayvacık), Yüksel Korkmaz (Ayvacık), Hamdi Yıldız (Bafra), İhsan Şahin (Bafra), Sami Kaşıkçı (Bafra), Şakir Aksoy (Bafra), Alaeddin Uzan (Bafra), Yücel Aydoğdu (Bafra), Sinan Toraman (Çarşamba), İrfan Şahin (Çarşamba), Ali Haydar Toraman (Çarşamba), İshak Köksal (Çarşamba), Ali Rıza Yazıcı (Çarşamba), Burhan Danış (Havza), Ayhan Aslan (Havza), Adem Süer (Havza), Cemil Erkan (Havza), Hasan Sarıcaoğlu (Kavak), İhsan İçel (Kavak), Yılmaz Kırış (Kavak), Seyid Ahmet Sancak (Ladik), Nurhan Özel Yapıcı (Ladik), Osman Atik (Ondokuzmayıs), Süleyman Dalkılıç (Ondokuzmayıs), Kadir Baltacı (Ondokuzmayıs), Salim Çöpoğlu (Salıpazarı), Muzaffer Altan (Salıpazarı), Ahmet Çakır (Tekkeköy) Ünsal Vural (Tekkeköy), A. İ. Güngör Çavuşoğlu Tekkeköy), Niyazi Özen (Terme), İsmail Gözcü (Terme), Hasan Uzunömür (Terme), Mustafa Canbulat (Terme), Ahmet Ziya Kasapoğlu (Terme), Yunus Tomrukçu (Terme), Kadir Arat (Yakakent), Selami Alagöz (Yakakent), Aslan Koçak (Vezirköprü), Ali Bilgin (Vezirköprü), Mustafa Aslan (Vezirköprü), Kurtça Korkmaz (Vezirköprü), Hüseyin Fakı (Vezirköprü) ve Şerafettin Duran’a (Vezirköprü) müteşekkiriz.

Samsun Büyükşehir Belediyesi’nce Bandırma Gemi Müze’nin yeniden düzenleme çalışmaları yapılırken katkıda bulunan GİSAŞ Yön. Kur. Başkanı Mustafa Öcal’a, GİSAŞ Yön. Kur. Üyeleri Başaran Bayrak ve Vecdi Özek’e; GİSAŞ Genel Müdürü Korhan Düzgün’e; T.D.İ. Genel Md. Yrd. Tevfik Küçük’e; Tefriş Odası ve Yatak Odası düzenlemesini gerçekleştiren TUZLA Tersanecilik ve Savarona Yatı eski sahibi Kahraman Sadıkoğlu’na; YAZICI Grup Sahibi Servet Yazıcı’ya; C.A. Denizcilik ’ten Özkan Yılmaz’a, Mimar Esin Öztuna’ya; JOTUN BOYA’ya, TEGEM’den Adil Turgut’a, ÇAMBEL İç Dış Tic. ’ten Murat Çambel’e; Yalçın Öcal’a ve heykeltıraş Adil Çelik’e teşekkür ederiz.

Mustafa Kemal Atatürk’ün, Bandırma Gemisi Kaptanı İsmail Hakkı Durusu ’ya hediye ettiği Nagant Marka beylik tabanca ve kılıfını müzemize hediye eden Kaptan’ın torunu Sayın Nejat Ulugöl’e; Bandırma Gemisi tarihine dair vesika ve bilgileri bizlerle paylaşan Türk Deniz Ticaret Tarihi Araştırmacısı Sn. Orhan Kızıldemir ve Araştırmacı-Yazar Osman Öndeş’e teşekkürlerimizi sunarız.

Samsun Büyükşehir Belediyesi

Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı